Tiểu đoàn bộ binh 304 (Tiểu đoàn, Tiều đoàn 304) được thành lập vào tháng 6 năm 1964, là tiểu đoàn bộ đội tập trung đầu tiên của tỉnh Kon Tum. Lúc đầu, lực lượng hầu hết là người dân tộc thiểu số, Tiểu đoàn ngày một trưởng thành vững chắc trong chiến đấu. Cán bộ, chiến sĩ luôn thể hiện tinh thần dũng cảm, mưu trí, dù khó khăn ác liệt thế nào cũng kiên quyết vượt qua, đánh thắng địch lập công xuất sắc.
Qua hơn 10 năm chiến đấu chống đế quốc Mỹ - ngụy, Tiểu đoàn đã phối hợp với các đơn vị trong toàn tỉnh và các đơn vị bộ đội chủ lực tham gia chiến đấu 936 trận lớn nhỏ; diệt gọn 22 đại đội, 18 trung đội, 3 đoàn bình định; đánh thiệt hại nặng 3 tiểu đoàn, 19 đại đội; loại khỏi vòng chiến đấu 8.800 tên địch (có 490 Mỹ), bắt 1.570 tên, phá 235 xe quân sự (có 132 xe tăng, xe bọc thép), 28 khẩu pháo, 2 kho đạn và hàng quân sự; bắn rơi phá hủy 39 máy bay, thu 1.400 súng các loại...
Thắng lợi của Cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước năm 1975 là chiến công rất đáng tự hào của quân và dân Kon Tum, trong đó Tiểu đoàn 304, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh - đơn vị chủ lực của tỉnh Kon Tum cũng đã góp một phần xứng đáng vào chiến công chung của tỉnh và của đất nước. Đặc biệt, trận đánh cuối cùng giải phóng tỉnh nhà vào những ngày tháng 3 lịch sử năm 1975 luôn là thời khắc đáng nhớ của bao lớp cán bộ, chiến sĩ của Tiểu đoàn dù trưởng thành từ khói bom đạn lửa của cuộc chiến, hay là thời bình hôm nay.
Đúng 1 giờ 35 phút ngày 10-3-1975, ta nổ súng mở màn cuộc tiến công thị xã Buôn Mê Thuột. Qua một ngày chiến đấu hết sức dũng cảm, táo bạo, quyết liệt, các cánh quân ta đã chiếm được tất cả các mục tiêu quan trọng của địch trong thị xã. Sáng hôm sau 11-3-1975, quân ta tiếp tục đánh vào Sư đoàn bộ số 23, đánh chiếm hầm chỉ huy. Đúng 11 giờ ngày 11-3-1975, cờ chiến thắng của ta đã phấp phới tung bay trên toàn bộ thị xã Buôn Ma Thuột.
Tin thắng lợi của ta ở Buôn Ma Thuột vang dội khắp nơi. Cả Tây Nguyên lan tỏa một khí thế chiến thắng. Ở Kon Tum, các lực lượng của tỉnh, trong đó chủ lực là Tiểu đoàn 304 được giao nhiệm vụ phối hợp với một bộ phận quân chủ lực hoạt động mạnh ở trọng điểm từ nam cầu Đăk Bla đến ngã ba Trà Huỳnh, đánh diệt ba chốt ở phía đông quận lỵ Đăk Tô lưu vong (đóng tại đèo Sao Mai) và đột nhập vũ trang tuyên truyền, thâm nhập giác ngộ quần chúng ở các khu dồn dân Ngok Leng, Tri Đạo-Tân Phú.
Đêm 13-3-1975, lực lượng của tỉnh đồng loạt tấn công địch từ các hướng. Tiểu đoàn 304 từ cánh Đông Nam nổ súng tấn công tiêu diệt chốt điểm Chư Hreng; đại đội 187 (C187) ở cánh tây thị xã pháo kích liên tục vào đồn Chư Grết; ở phía bắc, ta thực hiện nhiều đợt pháo kích, đồng thời các đội vũ trang công tác và Đại đội đặc công số 14, nhanh chóng tiếp cận ngay một số mục tiêu ở nội thị xã Kon Tum.
Ngày 14-3-1975, Tổng thống ngụy quyền Nguyễn Văn Thiệu và tướng Phạm Văn Phú, Tư lệnh Quân đoàn 2, họp kín ở Cam Ranh cùng với một số quan chức cao cấp khác bàn kế hoạch rút chạy khỏi tỉnh Kon Tum và Gia Lai. Ngày 15-3-1975, địch ở tỉnh Kon Tum bắt đầu thực hiện một cuộc rút chạy về Plei Ku theo đường 14. Ta triển khai ngay chặn đánh địch rút chạy.
Ngày 16-3-1975, một bộ phận của Tiểu đoàn 304 chiếm đường 14 ở phía Nam thị xã Kon Tum, chặn đánh quân địch tháo chạy, buộc bộ phận của địch phải chạy đường rừng phía tây đường 14 xuống Plei Ku. Trưa ngày 16-3-1975, các lực lượng của tỉnh, từ các hướng áp sát vào thị xã Kon Tum, tiếp quản một số vùng phụ cận. Tiểu đoàn 304 tiếp tục mai phục đón đánh tiêu diệt tàn quân địch rút chạy, đánh sập một cầu và tiêu diệt gọn địch ở phía Nam khu vực đèo Sao Mai.
Cũng trong ngày 16-3-1975, ta đánh và chiếm quận lỵ Đăk Tô (lưu vong), vây ép địch ở phía bắc và phía đông. Các lực lượng tây nam thị xã tước vũ khí hai trung đội nghĩa quân, dùng lực lượng này cùng với lực lượng của ta chiếm ấp Tân Điền, Phương Hoà, áp sát nam cầu Đăk Bla. Đêm ngày 16-3-1975, tất cả các lực lượng vũ trang và chính trị trong tỉnh, cùng với các mũi đột kích của chủ lực Sư đoàn 968 đột nhập chiếm lĩnh và làm chủ các khu vực quân sự và chính trị trọng yếu, tiêu diệt tất cả các ổ đề kháng cuối cùng của địch, nhanh chóng triển khai chiếm toàn bộ thị xã Kon Tum.
Chiến thắng lịch sử ngày 16 tháng 3 năm 1975, là thắng lợi của toàn Đảng bộ, toàn quân, toàn dân tỉnh Kon Tum cùng với sự phối hợp của các đơn vị quân chủ lực. Trong trận chiến đó, Tiểu đoàn 304 được thượng cấp giao nhiệm vụ quan trọng và đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, góp phần quan trọng trong thắng lợi chung của tỉnh. Sự nhiệt huyết, mưu trí, dũng cảm của cán bộ, chiến sĩ Tiểu đoàn được gói gọn trong ký ức của Đại tá Lê Trọng Vạn - nguyên Tiểu đoàn trưởng: “Lúc đó đi đánh địch mà cứ như đi trẩy hội, nhiều cán bộ, chiến sĩ bị thương, đau ốm nhưng vẫn xung phong đi, vì ai cũng biết đây là trận đánh lịch sử, cơ hội ngàn năm có một, nếu bỏ lỡ không bao giờ có giây phút thiêng liêng đó nữa... Khi được lệnh chặn đánh địch, các đơn vị của Tiểu đoàn 304 đã bí mật hành quân, nhanh chóng tiếp cận địa bàn, trinh sát nghiên cứu địa hình bố trí lực lượng đánh địch. Trong trận đánh này, do ta nắm thế chủ động và bố trí trận đánh tốt nên ít thương vong, niềm vui chiến thắng lại càng nhân lên gấp bội”[1].
Với những đóng góp to lớn của Tiểu đoàn 304 trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước nói chung và trận đánh trong tháng 3 lịch sử nói riêng, Đơn vị đã được tặng thưởng 6 Huân chương Chiến công (2 hạng Nhất, 2 hạng Nhì, 2 hạng Ba). Các đại đội trong Tiểu đoàn đã được tặng thưởng 17 Huân chương Chiến công giải phóng các hạng. Đặc biệt, Tiểu đoàn 304 đã được Nhà nước tặng danh hiệu cao quý Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.

Ngô Đức Hải

---