Tiêu diệt hang ổ cuối cùng của địch, giải phóng hoàn toàn tỉnh Kon Tum

Vào cuối năm 1974, tình hình trong nước và quốc tế có những thay đổi quan trọng tác động trực tiếp đến quá trình chỉ đạo cách mạng Việt Nam. Những thắng lợi của quân và dân ta trong cuộc đấu tranh chống “Việt Nam hóa chiến tranh” đã làm thay đổi cục diện chiến trường ngày càng có lợi cho ta. Quân ngụy ngày càng suy yếu rõ rệt, Mỹ đang khủng hoảng nội bộ nghiêm trọng.
Trước tình hình đó, Bộ Chính trị họp tháng 10-1974, sau khi phân tích tình hình và nhận định thời cơ chiến lược mới, thống nhất quyết tâm chiến lược và thông qua kế hoạch giải phóng miền Nam trong 2 năm 1975-1976. Bộ Chính trị chọn Tây Nguyên - một địa bàn chiến lược hết sức quan trọng, là hướng tấn công chủ yếu trong cuộc tấn công rộng lớn năm 1975.
Thực hiện Nghị quyết của Bộ Chính trị, cũng trong tháng 10-1974, Khu ủy V, Bộ Tư lệnh Khu V, Đảng ủy Mặt trận Tây Nguyên khẩn trương triển khai kế hoạch mùa khô năm 1975, nhằm mục tiêu theo các yêu cầu: Tiêu diệt một bộ phận quan trọng sinh lực địch, đánh bại về cơ bản âm mưu “bình định” của địch, giải phóng đại bộ phận nông thôn, giải phóng hoàn toàn một số địa bàn quan trọng, quyết tâm giành thắng lợi lớn, chuẩn bị phương án và kế hoạch phát triển giành thắng lợi vượt bậc khi có thời cơ, chống tư tưởng chần chừ, rụt rè. Tích cực chuẩn bị về tư tưởng và lực lượng để đánh thắng trận đầu.
Tư tưởng chỉ đạo và ý chí quyết tâm giải phóng miền Nam, thống nhất nước nhà của Bộ Chính trị lúc này như cơn lốc mới, tiếp sức cho toàn chiến trường miền Nam quyết đánh và quyết thắng trong trận đánh quyết định cuối cùng với địch.
Sau chiến thắng của quân và dân Phước Long ngày 06-01-1975, từ ngày 18-12-1974 đến ngày 08-01-1975, Bộ Chính trị họp mở rộng, hạ quyết tâm: “Tiến hành khẩn trương và hoàn thành công tác chuẩn bị mọi mặt, tạo điều kiện chín muồi, tiến hành tổng công kích, tổng khởi nghĩa tiêu diệt và làm tan rã ngụy quân, đánh đổ ngụy quyền từ trung ương đến địa phương, giành chính quyền về tay Nhân dân, giải phóng miền Nam Việt Nam”.
Để thực hiện phương án đã vạch ra, Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương đã chọn Tây Nguyên làm hướng tấn công chiến lược trong năm 1975. Trong đó, thị xã Buôn Mê Thuột được xác định là mục tiêu then chốt để đánh đòn quyết định đầu tiên. Chiến dịch Tây Nguyên với mục tiêu trọng điểm tại Buôn Mê Thuột, nơi địch yếu, có nhiều chủ quan sơ hở, có thể gây cho địch bất ngờ, choáng váng, tạo điều kiện cho ta giành thắng lợi. Thực hiện kế hoạch đó, Bộ Tư lệnh Chiến dịch Tây Nguyên được thành lập. Các tỉnh Tây Nguyên cũng thành lập ban chỉ đạo tác chiến phối hợp chiến trường.
Lúc này, trên địa bàn tỉnh Kon Tum, phần lớn đất đai vùng nông thôn đã được giải phóng, địch bị dồn ép co cụm về chốt giữ thị xã Kon Tum, một số cứ điểm vùng ven và quận Đăk Tô lưu vong. Đảng bộ, quân và dân toàn tỉnh với nỗ lực cao nhất, với tinh thần “Một ngày bằng 20 năm” ra sức chuẩn bị mọi mặt phối hợp cùng lực lượng trên địa bàn, vừa tiếp tục tấn công địch để giữ thế chiến lược, vừa tích cực góp sức cùng Mặt trận Tây Nguyên giành lấy thắng lợi quyết định, chuẩn bị tư thế sẵn sàng đón thời cơ, giải phóng hoàn toàn quê hương.
Tỉnh Kon Tum được Bộ Tư lệnh Mặt trận Tây Nguyên giao nhiệm vụ phối hợp tham gia thực hiện Chiến dịch Tây Nguyên, đồng thời vừa làm mũi hoạt động nghi binh, gây chú ý để đánh lừa mục tiêu phán đoán của địch nhằm đảm bảo bí mật cho mục tiêu tấn công vào hướng chính trọng điểm Buôn Ma Thuột.  Kon Tum đã thành lập Ban Chỉ đạo tác chiến để phối hợp với bộ đội chủ lực, các đoàn, đội công tác. Thực hiện sự chỉ đạo của cấp trên và Tỉnh ủy, Tỉnh đội Kon Tum đã huy động lực lượng tích cực làm đường hướng vào thị xã, đồng thời phao tin “Ta chuẩn bị tấn công vào thị xã Kon Tum và Plei Ku”.
Mặt khác, các lực lượng vũ trang địa phương trong tỉnh đã phối hợp với một số đơn vị chủ lực giữ thế bao vây và ép sát thị xã, liên tục tổ chức các trận tập kích vào các trận địa căn cứ vòng ngoài của địch. Đến tháng 3-1975, qua những tin tức tình báo, cùng những hoạt động nghi binh của ta, địch nhận định và tin chắc rằng ta sẽ mở cuộc tấn công vào hướng Bắc Tây Nguyên nên chúng tập trung lực lượng đối phó về hướng này.
Do vậy, đến trước Chiến dịch Tây Nguyên mở màn, ở Bắc Tây Nguyên, thị xã Kon Tum là hang ổ cuối cùng tập trung mọi binh lực, hỏa lực của địch. Cùng lúc với các hoạt động tấn công địch, tạo thế nghi binh và quá trình chuẩn bị cho Chiến dịch Tây Nguyên, Tỉnh ủy Kon Tum cũng chủ trương giải phóng thị xã và tích cực xúc tiến đẩy mạnh công tác chuẩn bị. Tỉnh giao trọng trách cho Tỉnh đội đảm nhận tấn công các mục tiêu chính. Tỉnh vẫn tiếp tục duy trì các hoạt động mở đường 220 về hướng Gia Lai để tổ chức nghi binh. Đồng thời chỉ đạo cho tất cả các lực lượng của tỉnh chuẩn bị tư thế để tiếp quản thị xã.
Ta đã hình thành một thế trận định sẵn tấn công vào giải phóng thị xã theo nhiều hướng. Các cánh quân vừa tác chiến đánh địch, phối hợp với mặt trận chung giữ thế chiến trường, vừa triển khai các hoạt động tấn công vây ép chờ thời cơ thuận lợi đánh vào trung tâm nội thị, giải phóng hoàn toàn thị xã.
Đầu tháng 3-1975, khi tiếng súng của Chiến dịch Tây Nguyên mở màn rộ khắp mặt trận, cùng lúc đó ở tỉnh Kon Tum, lực lượng của Tỉnh đội phối hợp với quân chủ lực đánh phá vào khu quân sự và các kho trong thị xã, khống chế sân bay của địch; đánh vào khu cảnh sát dã chiến, khu thương phế binh, trạm tiếp điện Chư Hreng, tiêu diệt bộ phận sinh lực địch và làm cho chúng phải co cụm phòng giữ tuyến trong của thị xã. 11 giờ ngày 11-3-1975, cờ chiến thắng của ta đã tung bay trên toàn khắp thị xã Buôn Ma Thuột. Chiến thắng này đã đưa địch vào thế tan rã nhanh chóng, mở đầu cho sự sụp đổ toàn diện của địch trên tất cả chiến trường miền Nam. Trước thời cơ thuận lợi đó, từ ngày 10-3, các lực lượng của tỉnh đã phối hợp với bộ phận quân chủ lực F968 hoạt động mạnh ở khu vực phía Nam, đánh diệt quân địch lưu vong tại đèo Sao Mai, đột nhập vũ trang tuyên truyền, giác ngộ quần chúng ở các khu dồn dân Ngok Leng, Tri Đạo -Tân Phú. Đêm ngày 13-3, Tiểu đoàn 304 bộ binh của tỉnh tấn công tiêu diệt chốt điểm Chư Hreng; Đại đội pháo 187 công kích liên tục vào Đồn Chư Gret. Ở phía Bắc, ta thực hiện nhiều đợt pháo kích, đồng thời các đội vũ trang công tác và Đại đội Đặc công 14 nhanh chóng tiếp cận một số mục tiêu ở nội thị…
Sau khi thất thủ ở Buôn Ma Thuột, nhận thấy tình thế không thể cứu vãn, ngày 14-3-1975, Tổng thống ngụy quyền Nguyễn Văn Thiệu ra lệnh rút chạy khỏi Tây Nguyên về chốt giữ đồng bằng Duyên hải miền Trung. Ngày 15-3, địch ở Kon Tum bắt đầu thực hiện một cuộc rút chạy về Plei Ku theo đường 14.
Trong ngày 16-3, Tiểu đoàn 304 mai phục đón đánh tiêu diệt tàn quân rút chạy tại khu vực đèo Sao Mai; các lực lượng của tỉnh từ các hướng áp sát vào thị xã Kon Tum, tiếp quản một số vùng phụ cận, đánh chiếm quận lỵ Đăk Tô lưu vong, vây ép địch ở phía Bắc và Đông; các lực lượng Tây Nam thị xã tước vũ khí của các trung đội nghĩa quân của địch, đánh chiếm ấp Tân Điền, Phương Hòa, áp sát Nam cầu Đăk Bla. Đêm ngày 16-3-1975, tất cả các lực lượng vũ trang và chính trị trong tỉnh cùng các mũi đột kích của chủ lực F968 đột nhập chiếm lĩnh và làm chủ các khu vực quân sự và chính trị trọng yếu, tiêu diệt tất cả các ổ đề kháng cuối cùng của địch, nhanh chóng triển khai chiếm toàn bộ thị xã Kon Tum. Thị xã Kon Tum là sào huyệt trung tâm, hang ổ trú ẩn cuối cùng của địch trong tỉnh đã bị quân và dân ta quét sạch. Cờ giải phóng tung bay trên khắp bầu trời thị xã. Tỉnh Kon Tum hoàn toàn được giải phóng.
Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975 của quân và dân tỉnh Kon Tum mang ý nghĩa vô cùng quan trọng, đã đập tan sào huyệt cuối cùng của Mỹ-ngụy ở Bắc Tây Nguyên, giải phóng hoàn toàn tỉnh Kon Tum, đem lại hòa bình, độc lập, tự do cho nhân dân các dân tộc tỉnh nhà. Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy của quân và dân tỉnh Kon Tum còn góp phần cùng với cả nước làm nên chiến thắng lịch sử mùa Xuân năm 1975, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất Tổ quốc; một lần nữa, xác lập vai trò, vị trí của Đảng bộ, quân và dân các dân tộc trong tỉnh Kon Tum trong bản đồ lịch sử đấu tranh bảo vệ Tổ quốc Việt Nam.

Bài, ảnh: Ngô Đức Hải